Eugeniusz Rudnik +24.10.2016
Eugeniusz Rudnik nie żyje
Eugeniusz Rudnik (ur. 28 października 1932, zm.24 października 2016) – współczesny polski kompozytor, realizator muzyki elektroakustycznej i reżyser dźwięku. Pionier muzyki elektronicznej i elektroakustycznej w Polsce, jeden z najwybitniejszych twórców muzyki elektroakustycznej na świecie. Członek Polskiego Stowarzyszenia Muzyki Elektroakustycznej.
W 1967 ukończył studia na Wydziale Elektroniki Politechniki Warszawskiej. Od 1955 pracuje w Polskim Radiu, a od 1958 w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia, czwartej w Europie placówce tego typu, założonej i kierowanej przez Józefa Patkowskiego. W latach 1967-68 Rudnik pracował w Studio Muzyki Elektronicznej Westdeutscher Rundfunk w Kolonii, współpracując z Włodzimierzem Kotońskim przy realizacji utworu Klangspiele, a także u boku Karlheinza Stockhausena i Petera Kotika. Na przełomie lat 60 i 70 współtworzył dzieła norweskiego kompozytora, Arne Nordheima, m.in. Colorazione i Solitaire (1969) – na otwarcie norweskiego ośrodka sztuki współczesnej Sonja Henie Niels Onstad Art Centre oraz Plus ou moins (1970), stworzoną dla pawilonu skandynawskiego na Wystawę Światową w Osace – poświęconą w całości degradacji i bezwzględnej konieczności ochrony środowiska, a także interaktywną instalację Sculpture sonore (1968) w centrum rehabilitacji niewidomych w Oslo. Zrealizował dziesiątki dzieł: m.in. Andrzeja Dobrowolskiego – Muzyka na taśmę magnetofonową i obój solo (1965), Krzysztofa Pendereckiego – Psalmus (1961), Ekecheirija (1972) – na ceremonię otwarcia Igrzysk Olimpijskich w Monachium, Włodzimierza Kotońskiego – Aela (1970), Bogusława Schaeffera – Missa elettronica (1975). Współpracował z Franco Evangelistim podczas jego stażu w warszawskim Studio, a także z dziesiątkami twórców z kręgu muzyki i innych sztuk pięknych.
Rudnik był jednym z pierwszych w Polsce realizatorów muzyki elektroakustycznej i współtwórcą tzw. polskiej szkoły muzyki elektroakustycznej, autorem innowacyjnych rozwiązań przestrzennej projekcji dźwięku, kompozytorem Skalarów (1966), jednego z pierwszych w świecie utworów poliwersjonalnych na taśmę, oraz pierwszego polskiego utworu kwadrofonicznego Vox humana (1968) zrealizowanego w Studio WDR w Kolonii. Swą pracą zdefiniował i uprawomocnił rolę realizatora dźwięku jako współtwórcy muzycznego dzieła elektroakustycznego.
Jako kompozytor stworzył około 95 utworów, m.in. w studiach elektronicznych w Warszawie, Sztokholmie, Kolonii, Paryżu, Bourges, Baden-Baden, Brukseli i Gandawie. Były one prezentowane na antenach radiofonii całej Europy i wielu krajów świata, a także wielokrotnie na festiwalach: Warszawska Jesień[potrzebny przypis], Musica Polonica Nova we Wrocławiu, Światowe Dni Muzyki w Finlandii, Muzicki Biennale w Zagrzebiu, Fylkingen w Sztokholmie, Berliner Festwochen, Festival d’Automne a Paris, L’Europe acousmatique w Centre Georges Pompidou w Paryżu, Phonurgia Nova w Arles i wielu innych. W 2006 Rudnik był centralną postacią warszawskiej edycji festiwalu Audio Art. Jego kompozycja Homo ludens w roku 1985 prezentowana była na prestiżowej, światowej wystawie sztuki współczesnej Documenta VII w Kassel, w której wcześniej uczestniczyli m.in. Tadeusz Kantor i Magdalena Abakanowicz. Wiele utworów Rudnika było również nominowanych do nagród, m.in. Prix Italia, Karl Szczuka Preis. W 2007 Biblioteka Narodowa w Paryżu włączyła 30 prac Rudnika do własnego specjalnego zbioru światowej sztuki audialnej.
Jako wykonawca live electronic, Rudnik brał udział w zespołowych improwizacjach we Francji i w Polsce, m.in. wspólnie z Arne Nordheimem, Francoise Bernardem Mache, Kare Kolbergiem i Bohdanem Mazurkiem. Prowadził zajęcia ze studentami Akademii Muzycznej w Warszawie oraz w Szkole Dziennikarstwa im. M. Wańkowicza, jest wykładowcą na seminariach reportażu, kolaudantem i jurorem konkursów filmowych i dziennikarskich.
Twórczość Rudnika można podzielić na dwie kategorie; autonomiczne utwory elektroakustyczne i utwory określane jako „ars acustica”. W obu rodzajach kompozytor wykorzystuje materiał elektroniczny, bądź przetworzony elektronicznie materiał konkretny o różnym stopniu rozpoznawalności źródła. Kompozytor często posługuje się metodą collage’u, czyniąc zeń podstawowy środek ekspresji. Gatunkowo utwory „ars acustica” oscylują między rodzajem słuchowiska radiowego a muzyką programową.
Otrzymał wiele nagród, oprócz wspomnianych już wcześniej, m.in.: w 1968 na I Międzynarodowym Konkursie Muzyki Elektronicznej w Hanowerze (USA) za Dixi, w 1972 I nagrodę na Międzynarodwym Konkursie Muzyki Elektroakustycznej w Bourges (Francja) za Mobile, w 1973 III nagrodę w Bourges za Ostinato, w 1984 II nagrodę w Bourges za Homo ludens, w 1987 nagrodę Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości i realizacji eksperymentalnej muzyki elektronicznej dla programów Polskiego Radia i Telewizji” oraz Złotą Odznakę Honorową Rady Narodowej M. St. Warszawy za zasługi dla Warszawy, w 1991 Nagrodę honorową w dziedzinie Radia na Festiwalu Mediów w Łodzi Człowiek w zagrożeniu, „za nieprzemijające i uniwersalne wartości dokumentujące zagrożenia bytu ludzkiego we współczesnej cywilizacji”, w 1993 nagrodę Euphonie d’or w Bourges raz jeszcze za Mobile oraz nagrodę Złoty Mikrofon za „cenione na świecie osiągnięcia w dziedzinie sztuki radiowej oraz autonomiczną muzykę eksperymentalną”, w 2002 I nagrodę (razem z Marią Brzezińską) na XVII Międzynarodowym Katolickim Festiwalu Filmów i Multimediów w Niepokalanowie oraz na festiwalu „Dwa Teatry” w Gdańsku za Przyjaciółki z Żelaznej ulicy. W 2000 odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
27 października 2012 na festiwalu Soundedit odebrał nagrodę „Człowiek ze Złotym Uchem” za „pionierskie osiągnięcia w dziedzinie produkcji muzycznej”.
Lista utworów / List of works
1965 Kolaż / Collage 1965 Korzeń / Root 1965 Lekcja / Lesson 1966 Skalary - studium technologiczne 1967 Dixi 1968 Metamorfoza - muzyka ilustracyjna / Metamorphoses 1968 Vox Humana 1969 Rondo 1970 My 1971 Divertimento 1972 Mobile 1972 Mobile (wersja czterokanałowa / 4-channel version) 1973 Ostinato 1973 Ready made 1973 Wokale / Vocals 1974 Etiuda monotematyczna / Monothematic Study 1974 Muzyka baletowa / Ballet Music 1974 Nature morte avec l’oiseau (wersja czterokanałowa) 1974 Nature morte avec l'oiseau 1974 Ostinato (wersja czterokanałowa / 4-channel version) 1974 Ring 1974 Ring II 1975 Gołębie Warszawy (nagranie czterokanałowe) / Piggins of Warsaw 1975 Nokturn 1976 Cztery poematy / Four Poems 1977 Ready made'77 1978 Polak melduje z kosmosu 1979 Etude de l'aspirine parisienne 1979 Moulin diabolique 1979 My 1979 Nous 1979 Omagio all'anonimo 1980 Tryptyk - pamięci Franco Ewangelisty / Triptich - hommahe to Franco Evangelisty 1982 Berceuse 1982 Elegia - ofiarom wojny / Elegy to the victims of the war 1984 Ekecheiria - szkic do portretu Mistrza / scetch to the portrait of the Master 1984 Homo ludens - balet radiowy nie pozbawiony elementów autobiografii 1984 Kamienne epitafium - pamięci księdza Jerzego Popiełuszki / Hommage to Jerzy Popieluszko 1984 Szkic do portretu Mistrza 1986 Podzwonne - pamięci Andrzeja Markowskiego / Hommage to Andrzej markowski 1989 Gilotyna – dg 1990 Annus miraculi 1990 Via crucis - epitafium poświęcone pamięci polskich oficerów zamordowanych w kwietniu i maju 1940 przez NKWD i pogrzebanych we wsi Katyń koło Smoleńska / Hommage to the victims of Katyn 1992 Pan Jezus niewierzących 1992 Ptacy i ludzie - etiuda koncertowa na czworo artystów, troje skrzypiec, dwa słowiki, nożyczki i garncarkę ludową 1994 Panichida - pamięci Jerzego Bienieckiego / Hommage to Jerzy Bieniecki 1995 Annus mirabilis 1995 Diewuszka, wasze dokumienty 1995 Interludia 1995 Przyjaciółki z Żelaznej ulicy - radiowa ballada dokumentalna 1995 Sekunda wielka - mała suita dokumentalna dla dorosłych 1995 Theme G-M-E-B 1997 Divertimento 1997 Martwa natura z ptakiem, zegarem, strzelcem i panną 1997 Pourqoi Cocteau - epitafium na śmierć Wielkiego Aktora George'a Genicot 1997 Rumor 1998 Homo radiophonicus - radiowa ballada dokumentalna 1999 Jesień Ludów 1999 Peregrynacje Pana Podchorążego albo nadwiślańskie żarna - radiowa ballada dokumentalna 2001 Die Wandlung des Herrn Fahnrich oder die Muhisteine an der Weichsel -Eine dokumentarische mehrspachige Rundfunk Ballade 2002 Śniadanie na trawie w grocie Lascaux 2004 Agonia pastoralna 2004 Johna pamięci rapsod frywolny 2004 Manewry albo Dama i huzary - liryczny poemat dźwiękowy lub dźwiękowy poemat liryczny 2005 Ecce homo 2005 Epitafium - zamęczonym w kamiennym piekle Gross Rosen 2007 Epilogos 2007 Neomobile 2008 Larum – „Dlaboga, co się stało z Wami Żołnierze?” 2010 Dzięcielina pałała na taśmę 2012 ERdada 80/50/39'40 2013 m Gedanken an Arne Nordheim - Memini tui
